4-3-2021 - Tip van Jacqueline

“Het was in het eerste jaar van het nieuwe millennium dat ik een boek in handen kreeg waaruit ik begreep dat ik twintig jaar in het huis van een voormalige SS-man had gewoond”.

Met deze zin begint het boek De opgang. Het boek wat hij noemt is geschreven door Adriaan Verhulst en heet Zoon van een foute Vlaming. Adriaan is de zoon van Willem Verhulst, de SS-man. Als bronnen gebruikt Hertmans de dagboeken van Mientje, de vrouw van Willem, archiefstukken, gerechtelijke dossiers en bezoekt hij veel plekken. De rode draad van deze roman is het eerste bezoek aan het huis samen met de notaris. Ze lopen langzaam van de kelder naar de zolder (de opgang). De eerste honderd bladzijden beschrijven de jeugd en het volwassen worden van Verhulst. Hij verliest zijn moeder op jonge leeftijd en als kind wordt hij aan een oog blind. Zijn eerste vrouw heet Elsa maar zij overlijdt op jonge leeftijd. Tijdens haar ziekte wordt ze verzorgd door Mientje. Willem vraagt haar ten huwelijk. Het echtpaar verhuist van Zevenaar naar Gent en gaat wonen in de Drongenhof. Daar krijgen zij drie kinderen, zoon Adriaan en twee dochters. Tijdens de oorlog groeit Willem uit tot een belangrijke nazi-collaborateur. Hij stelt lijsten op van Belgische landgenoten(joodse inwoners en tegenstanders van de bezetter) die moeten worden opgepakt en afgevoerd. Zijn huwelijk lijdt hier erg onder. Mientje keurt zijn handelen af en zorgt voor het gezin. Zij trekt zich steeds verder terug in haar geloof. Willem begint een relatie met Griet Latomme. Aan het eind van de oorlog vlucht hij met haar naar Hannover. Zijn arrestatie volgt in het najaar van 1945 en hij wordt naar Gent overgebracht. Het vonnis luidt de doodstraf maar de straf wordt omgezet tot levenslang. Dan volgt de echtscheiding en moet Mientje zelf in haar levensonderhoud voorzien. Zij verhuurt kamers en daardoor komt zij in contact met interessante mensen met wie ze discussieert over filosofie en politiek. Tevens doet Mientje veel vrijwilligerswerk. Ze bezoekt Willem zelden, zeker nadat zij merkt dat Griet haar man ook bezoekt. Willem wordt in 1953 vrijgelaten en leeft verder met zijn minnares. Mientje blijft lang in de Drongenhof wonen, een oud en vervallen, vochtig huis. Zij verblijft vaak bij haar dochter Letta en overlijdt aan een hartinfarct in 1968. Willem overlijdt aan maagkanker in maart 1975. Letta verzorgt Griet tot diens dood in juli 1998.

Dit boek kun je zien als het derde deel van een drieluik, samen met Oorlog en terpentijn en De bekeerlinge. Met bij alle drie een persoonlijke betrokkenheid van de schrijver. Het is knap hoe Hertmans de historische feiten verweeft met zijn eigen leven. Hij velt geen moreel oordeel en het is aan de lezer haar/zijn eigen mening te vormen. Voor mij is Mientje de eigenlijke hoofdpersoon. Ze is dicht bij zichzelf gebleven bij de keuzes die zij maakt en heeft haar drie kinderen opgevoed in extreem moeilijke tijden.

Jacqueline

Mijn naan is Jacqueline Oversteegen en ik heb altijd al veel van lezen gehouden. Tijdens mijn middelbare school periode werkte ik als vakantiehulp in de bibliotheek en daarna volgde ik de opleiding tot bibliothecaris. Dus boeken zijn een vast bestanddeel van mijn leven. Ik lees voornamelijk Nederlandse auteurs. Mensje van Keulen, Stephan Enter en Thomas Verbogt zijn een paar van mijn favoriete schrijvers.